Einde van een Koreaanse soap

Maak plaats, Frankrijk! Je bent niet het enige land met een nieuwe president! Afgelopen dinsdag werd in Zuid-Korea Moon Jae-in van de centrumlinkse democratische partij (de Minjoo-partij) verkozen tot opvolger van de recent afgezette president Park Geun-hye. Terwijl waarnemers speculeren over de gevolgen, bijvoorbeeld voor binnenlandse kwesties zoals de hervorming van het chaebol-model en de betrekkingen met de noorderburen, doet de machtswissel de onzekerheid afnemen, wat gunstig is voor de markten. De dalende onzekerheid is een wereldwijde trend.

Met de overwinning van Moon Jae-in komt een einde aan een turbulente periode in de Koreaanse politiek. Een schokkend schandaal rond machtsmisbruik met een van de persoonlijke medewerkers van Park en een Raspoetin-achtig personage leidde in december vorig jaar namelijk tot de afzetting van de intussen voormalige president, die in maart door het Koreaanse grondwettelijk hof werd bevestigd. Drie kandidaten dongen naar het presidentschap: Moon Jae-in, softwareondernemer Ahn Cheol-soo van de gematigde Volkspartij en Hong Jun-pyo van Vrijheid Korea, de conservatieve partij van Park. De ideologie van de kandidaten was in deze verkiezingen echter niet het hoofdthema. Heel wat specialisten zagen deze race als een protest tegen de status quo en de corrupte politieke cultuur waar Park voor stond. Sinds begin april was Moon de favoriet volgens de peilingen. Zijn overwinning met 41% van de stemmen kwam dan ook niet als een verrassing. Hong eindigde verrassend als tweede met 24% van de stemmen, terwijl Ahn, die gedurende enkele korte perioden behoorlijk populair was, als derde eindigde met 21%. Wat kunnen beleggers verwachten met Moon als president en drastische veranderingen in het vooruitzicht?

Hoewel de nieuwe president de gebruikelijke campagnebeloften deed, zoals het creëren van werkgelegenheid, zal de politieke impasse het hem moeilijk maken om drastische veranderingen door te voeren. Moon won de verkiezingen namelijk met het laagste stempercentage van alle Koreaanse presidenten sinds 1987. De kiezer stemde dus vooral tegen een status quo en niet zozeer voor Moon, wat nadelig kan zijn voor zijn mandaat en zijn politieke kapitaal. Belangrijker nog is dat de democratische partij slechts 120 van de 300 zetels (40%) in het parlement heeft. Zelfs met de steun van alle volksvertegenwoordigers van de Volkspartij, komt een centrumlinkse coalitie maar aan een meerderheid van ongeveer 53%, en dat is te weinig om niet-begrotingsgerelateerde wetten goed te keuren, aangezien daarvoor een meerderheid van 60% vereist is. De oppositie zou nieuwe wetten dus kunnen tegenhouden, wat voor een politieke impasse zou zorgen.

Hoewel een politieke impasse tot op zekere hoogte nuttig kan zijn, zou deze ook de aanpassing van het chaebol-model in de weg kunnen staan, terwijl dat een hervorming is waar buitenlandse waarnemers op hopen. Chaebols zijn gigantische, door families gerunde concerns die de politiek en de economie in Korea domineren. We kunnen ze vergelijken met feodale koninkrijken, maar dan in het bedrijfsleven. Deze gevestigde belangen, die in het algemeen op een weinig transparante wijze bestuurd worden en geen verantwoording afleggen aan derde aandeelhouders, spelen een centrale rol in de Koreaanse corruptiecultuur. Regeringen, ook die van Park, hebben talloze malen geprobeerd om het chaebol-model te hervormen, de economie te liberaliseren en de marktinvloed en concurrentie sterker te laten spelen, maar zijn nooit ver gekomen.

Experts zijn er nu sterker van overtuigd dat de hervorming zal slagen. De publieke opinie lijkt ervoor gewonnen en de leiders van enkele grote chaebols zijn zelfs gearresteerd wegens corruptie en wachten op hun proces. Dat is misschien een teken dat er deze keer echte wil is om de kwestie aan te pakken. De chaebols hebben echter nog altijd heel wat politieke invloed in Korea, en aangezien zij goed zijn voor zowat 60% van het Zuid-Koreaanse bbp, zal het niet evident zijn om grote veranderingen door te voeren, ook niet als de president een sterk mandaat heeft.

De voordelen van een hervorming van de chaebols zouden pas op lange termijn voelbaar worden. Op korte termijn heeft de daling van de politieke onzekerheid de Zuid-Koreaanse markten doen stijgen. Toen het schandaal losbarstte, daalden Koreaanse aandelen met 5,5% op een maand tijd[i], waarschijnlijk door het effect ervan op het sentiment van beleggers, die de schok niet hadden verwacht. Dit jaar zijn Koreaanse aandelen echter al met 17,1% gestegen, waardoor deze het beter hebben gedaan dan de MSCI Emerging Markets, die slechts 9,3% hoger klom.[ii] Hoewel die stijging mogelijk deels kan worden toegeschreven aan de hoop op een hervorming van de chaebols, vertonen Koreaanse aandelen een opwaartse trend sinds de bodem bereikt werd in november, toen de dagen van Park als president geteld leken. (Figuur 1)

Figuur 1: Koreaanse aandelen stijgen tijdens afzettingsprocedure Park

Bron: FactSet op 21/4/2017. MSCI Korea-index met nettodividenden van 30/9/2016 tot 31/3/2017.

De bodem werd bereikt toen de oppositieleiders ermee instemden om de afzettingsprocedure formeel in te leiden, omdat beleggers vooruitblikten op het meest waarschijnlijke resultaat. Na elke stap in de procedure (goedkeuring van de motie, begin van de rechtszaak en bevestiging van de afzetting door het grondwettelijk hof) veerden Koreaanse aandelen verder op.

Dalende onzekerheid heeft een grote invloed en Korea is niet het enige land waar dat duidelijk gebleken is. Zo stegen de markten in Brazilië fors voordat president Dilma Rousseff in september vorig jaar werd afgezet, wat aangaf dat beleggers meenden dat iedereen beter zou zijn dan zij. De beurzen vertoonden dit jaar eenzelfde trend in Europa na verkiezingen in verschillende landen, waaronder Nederland en Frankrijk. Wanneer het resultaat voor de markten en beleggers duidelijk wordt, of het nu positief of negatief is, kunnen zij dat in de koersen verwerken en kan het leven doorgaan.

Nu Moon zijn intrek genomen heeft in het Blauwe Huis, is er echter ook een nieuwe bron van onzekerheid, namelijk de houding van Zuid-Korea tegenover Noord-Korea. De nieuwe president wil weer rond de tafel gaan zitten met Noord-Korea en het "zonneschijnbeleid" van onder het stof halen. Een dergelijke poging om Pyongyang te bewegen tot economische en politieke samenwerking zou een breuk vormen met de harde aanpak van de conservatieven, die in 2008 van dat beleid waren afgestapt. Deze nieuwe koerswijziging zou voor spanningen kunnen zorgen met de VS. Gezien de recente dreigementen van Noord-Korea en de raketproeven vreesden sommige analisten bredere geopolitieke gevolgen, maar de spanningen in Korea zijn niets nieuws. Zij halen nu en dan misschien wel de voorpagina's, zoals in de afgelopen jaren, maar agressieve retoriek en de kans op een regionaal conflict zijn onvoldoende om een wereldwijde bullmarkt en de wereldeconomie te doen ontsporen. Tenzij de kwestie uitgroeit tot een internationaal conflict, hoeven we onze beleggingsplannen niet in de war te laten sturen door harde taal en speculatie. Bovendien zouden Koreaanse aandelen momenteel wellicht niet stijgen als het gevaar deze keer groter was dan in de voorbije decennia.

De Koreaanse presidentsverkiezingen illustreren heel goed de invloed die een afname van de onzekerheid kan hebben. We verwachten dat dit fenomeen in de rest van het jaar zal aanhouden, met name in Europa, en zien dit dan ook als een reden voor internationale beleggers om de rest van het jaar optimistisch tegemoet te gaan.