"Er zijn in werkelijkheid slechts twee manieren waarop bullmarkten eindigen: de Muur of de Dreun. De Muur betekent dat ze de "Muur van zorgen" beklimmen totdat er geen zorgen meer zijn. De Dreun betekent dat ze een klap krijgen als gevolg van een omvangrijke, negatieve gebeurtenis die niemand zag aankomen en waarmee biljoenen dollars gemoeid zijn... Let alleen op deze twee aspecten en besteed niet te veel aandacht aan allerlei details die niet van belang zijn."
–Ken Fisher, interview Fox Business Network van 18/12/2014
Een bearmarkt (per definitie een door fundamentals veroorzaakte marktdaling van circa 20% of meer over een langere periode) is een algemeen schrikbeeld voor beleggers. Veel beleggers maken zich er zorgen over dat als ze er niet in slagen om de volgende bearmarkt te zien aankomen, dat hun kansen op het behalen van hun financiële doelstellingen voor de lange termijn dan ernstig worden aangetast. Hoewel het makkelijk is om een bearmarkt achteraf te identificeren, is dat helaas veel moeilijker op het moment dat deze aan het ontstaan is. Het gaat erom de relevante factoren te identificeren en in het oog te houden en tegelijkertijd de discipline op te kunnen brengen om u niet door emoties te laten leiden.
Wat zijn de signalen die erop zouden kunnen wijzen dat er een bearmarkt aan het ontstaan is? Fisher Investments is van mening dat er slechts twee manieren zijn waarop een bearmarkt kan beginnen:
De meeste bullmarkten eindigen doordat ze uitgeput raken. Dit werd het meest treffend beschreven door de legendarische belegger Sir John Templeton: "Bullmarkten worden geboren uit pessimisme, groeien door scepticisme, rijpen door optimisme en sterven aan euforie."
Van bullmarkten wordt vaak gezegd dat ze tegen een "Muur van zorgen" opklimmen, waarbij het grote aantal algemeen gedeelde zorgen de "bouwstenen" vormen. Voorbeelden hiervan uit de huidige bullmarkt, die in maart 2009 begon, zijn het conflict tussen Rusland en de Oekraïne, ebola, het brexit-referendum, de Noord-Koreaanse rakettesten en nog veel meer. Figuur 3 toont de "Muur van zorgen" die deze bullmarkt al heeft beklommen. Fisher Investments is van mening dat het feit dat oude zorgen aanhouden en nieuwe zorgen verschijnen, erop wijst dat deze bullmarkt de Muur nog een stukje verder kan beklimmen.
Figuur 1: De huidige bullmarkt beklimt de spreekwoordelijke "Muur van zorgen"
Bron: FactSet, per 6/7/2017. Niveau MSCI World Total Return Index (netto) van 31/12/2008-30/6/2017. Weergegeven in USD. Wisselkoersschommelingen tussen de Amerikaanse dollar en de euro kunnen leiden tot hogere of lagere beleggingsrendementen.
Naargelang een bullmarkt op zijn einde loopt, worden er steeds meer zorgen weggewuifd en verschijnen er beleggers met hernieuwd vertrouwen op de aandelenmarkt. Als alle zorgen verdwijnen en er geen angst meer is, kunt u daaruit opmaken dat de bovenkant van de Muur is bereikt, die gekenmerkt wordt door euforie. In dat stadium van een bullmarkt denken beleggers dat de aandelenmarkt voor altijd zal blijven stijgen - "dit keer is het anders". Wanneer het beleggerssentiment euforisch wordt, blijft de werkelijkheid achter bij de torenhoge verwachtingen en raakt de bullmarkt uitgeput. Dit is hoe bearmarkten over het algemeen beginnen en bij Fisher Investments denken we dat de volgende formule daar in grote lijnen op van toepassing is:
De bearmarkt begint wanneer de bedrijfs- en economische fundamentals zich over de hele lijn in een dalende trend bevinden, maar beleggers euforisch gestemd zijn; ze wuiven de negatieve factoren weg of signaleren ze niet eens. Ze blijven bullish en blijven bij hun zoektocht naar winst meer geld beleggen op de aandelenmarkt.
Soms wordt een bullmarkt gestuit door een onverwachte, onvermijdelijke gebeurtenis die groot genoeg is om het wereldwijde bbp met enkele procentpunten te doen dalen. Dit is op zich voldoende om een bearmarkt te veroorzaken. Wat bedoelt Fisher Investments precies met een "onvermijdelijke gebeurtenis"? Het is een grote, onverwachte negatieve gebeurtenis waardoor de verder goed draaiende economie en de bullmarkt een Dreun krijgen. In dat geval is de onverwachte negatieve gebeurtenis op zich voldoende om de bullmarkt de nek om te draaien:
Wees echter wel voorzichtig, want anders loopt u het risico overal Dreunen te ontwaren en wordt het voor u steeds moeilijker om bullish te zijn. Volgens Fisher Investments kan een gebeurtenis pas een Dreun zijn als deze ingrijpend genoeg is om het wereldwijde bbp met enkele biljoenen dollars te doen dalen. Fisher Investments is van mening dat in 2018 een Dreun groter moet zijn dan USD 5,1 biljoen om een wereldwijde recessie te kunnen veroorzaken, dat wil zeggen om de financiële markten wereldwijd onderuit te halen en een daling van het bbp ten opzichte van 2017 te veroorzaken. (Figuur 2)
Figuur 2: Het inschatten van een Dreun
Bron: bbp-voorspelling (USD, huidig prijsniveau) Internationaal Monetair Fonds (IMF), per oktober 2017. Schatting 2018 op basis van de World Economic Outlook van het IMF van oktober 2017 voor de wereldwijde nominale bbp-groei en een groeiraming van 6,4%. Weergegeven in USD.
Laten we dit illustreren aan de hand van de wereldwijde financiële crisis van 2008-2009: dat was een bearmarkt die volgens Fisher Investments werd veroorzaakt doordat de toenmalige bullmarkt werd gestuit door een onverwachte, onvermijdelijke gebeurtenis, waardoor deze vroegtijdig tot een einde kwam: namelijk de Amerikaanse verordening US FAS 157* (mark-to-market-accounting) in combinatie met de chaotische reactie van de Amerikaanse regering op de financiële crisis. Deze combinatie veranderde een situatie die anders mogelijk een correctie was geweest (een korte, door het sentiment veroorzaakte daling op de aandelenmarkt van 10 tot 20% die over het algemeen snel wordt gevolgd door een stijging), in een uitgesproken bearmarkt. Het wereldwijde bbp daalde met meer dan USD 3 biljoen (meer dan 5%).** Fisher Investments is van mening dat door de FAS 157 en de onvoorspelbare ingrepen door de regering de bullmarkt een Dreun kreeg.
Ten slotte kan het voorkomen dat de "Muur van zorgen" en de Dreun samenvallen, dat wil zeggen dat de Dreun zich voordoet op het moment dat een bullmarkt zijn top bereikt:
*FAS 157 was een boekhoudkundige regel die voorschreef dat zelfs illiquide activa gewaardeerd moesten worden aan de prijs waarvoor ze verkocht zouden worden als ze onmiddellijk verkocht zouden moeten worden (dit wordt ook wel "mark-to-market-accounting" genoemd). Deze prijs was vaak de laatste verkoopprijs van vergelijkbare activa. Bij niet-openbaar of zeer weinig verhandelde activa zonder regelmatige waardering door de markt, kan de laatste verkoopprijs niet meer actueel zijn of ver van de huidige waarde liggen. Of de activa zouden kunnen zijn bedoeld om tot de vervaldatum te worden aangehouden; in dat geval zou de huidige marktprijs irrelevant zijn voor hun uiteindelijke waarde, aangezien de huidige marktprijs niet zou worden ontvangen, tenzij de houder gedwongen was onmiddellijk te verkopen. In de eerste maanden van de bearmarkt leidde FAS 157 ertoe dat financiële instellingen gevoelig werden voor negatieve marktvolatiliteit van hun illiquide, niet-openbaar verhandelde posities.
**Bron: FactSet, per 12/10/2015. Wereldwijd bbp van 31/12/2008-31/12/2009 volgens gegevens Wereldbank
